Kategorien

Eine Betrachtung der in den Gedichten Schah Ismail Khatais zum Ausdruck kommenden Glaubensgrundsätze

Schah Ismail ist im Zusammenhang der osmanisch-safawidischen Beziehungen
aufgrund der Tatsache, dass ein Großteil seiner Anhänger osmanische Untertanen
waren, und wegen seines historischen Wirkens und seiner religiösen Zugehörigkeit eine
zentrale und viel diskutierte Persönlichkeit. Seine Gegner hielten ihm vor allem vor, die
Grundprinzipien des Islam – wie die von den Anhängern der Ahl as-Sunna definierten
islamischen Scharia, die Autorität des Propheten Muhammad und die Bestimmungen des
Korans – untergraben oder gar aufheben zu wollen. Zeitgenössische osmanische Gelehrte
beschuldigten ihn, die Gedanken der anatolischen Turkmenen zu manipulieren, sie seiner
Führung zu unterwerfen und zum Schiitentum zu bekehren. Zudem wird Schah Ismail,
dem siebten Scheich des ursprünglich sunnitischen Safawiyya-Ordens, vorgeworfen,
diesen in eine schiitische Missionsbewegung umgewandelt zu haben. Während sunnitische
Gelehrte Schah Ismail bezichtigen, Schiit zu sein, ist er unter schiitischen Autoren
ebenfalls umstritten. So wirft der moderne schiitische Denker Ali Schariati Schah Ismail
und dem von ihm gegründeten Safawidenstaat vor, das Schiitentum beschädigt und es
von der ursprünglichen, um Ali zentrierten Lehre entfremdet zu haben.
Für seine Anhänger hingegen nimmt Schah Ismail eine herausragende Stellung ein.
In den Augen der Aleviten verkörpert er die Tapferkeit, Weisheit, Großzügigkeit und
den Mut, die sie mit Ali verbinden. Er gilt ihnen nicht nur als ein vollkommener Mensch
und spiritueller Führer, sondern auch als ein Wegweiser, der den Glauben an kommende
Generationen weiterträgt. Schah Ismail ist einer der großen Dichter, dessen Verse in
nahezu jeder Cem-Zeremonie rezitiert werden. Daher ist es von großer Bedeutung,
seinen Glauben und seine Überzeugungen näher zu untersuchen. Die Vorwürfe, Schah
Ismail habe die Grundpfeiler des Islam erschüttert und die Scharia des Propheten
Muhammad zu untergraben versucht, scheinen politisch motiviert zu sein. Dies kann
jedoch nur durch eine detaillierte Analyse seiner Glaubensauffassungen geklärt werden.
In der vorliegenden Arbeit wurden mittels einer Dokumentenanalyse die in seinen
Gedichten zum Ausdruck kommenden Glaubensgrundsätze untersucht. Dabei wurden
sowohl die von verschiedenen Forschern transliterierten Verse seiner Gedichtsammlung
als auch weitere relevante Quellen wie Bücher, Artikel und Archivdokumente inhaltlich
analysiert, um festzustellen, ob die unterschiedlichen Behauptungen über Schah Ismail
der Wahrheit entsprechen. Besondere Aufmerksamkeit galt der Frage, ob die in seinen
Gedichten betonten Glaubensgrundsätze mit den Traditionen des schiitischen und
sunnitischen Islam übereinstimmen oder im Widerspruch zu ihnen stehen.

Quellen- & Literaturverezeichnis

Osmanlı Arşiv Kaynakları

BOA, A. {DVNSMHM.d.5-1401, H.17-09-973(M.1566)

BOA, A. {DVNSMHM.d.61-104, H-26-07-994(M.1586)

VGM. Vd. Nr. 803, s.179, Sıra No. 249, H. 24 Şaban 1170(M.1757)

Araştırma-İnceleme

Altunkaya, Mustafa. 2016. “Horasân Tasavvuf Ekolü ve Özellikleri”. Turkish Studies 11 (2): 127-48. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9393.

Ardoğan, Recep. 2009. “Taklîdî İmanın Geçerliliği”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 50 (2): 39-70.

Aslan, Mustafa. 2024. “Sosyo-Kültürel Tarihin İzinde Çepni Alevileri:Gaziantep Çepnileri Örneği”. Içinde Alevi Topluluklar, editör Şükrü Aslan, 71-148. İstanbul: Gadev Alevi Akademisi Yayınları.

Aslanoğlu, İbrahim, ed. 1992. Şah İsmail Hatayî (divan, dehnâme, nasihatnâme ve Anadolu Hatayîleri). 96. İstanbul: Der Yayınları.

Aşıkpaşazade. 1332. Tevarih-i Al-i Osman Aşık Paşazade Tarihi. İstanbul: Matba-ı Amire.

Aydınlı, Osman. 2002. “İlk Mu’tezile’nin Özgür İrade Söylemi; Amr b. Ubeyd ve Kader Anlayışı”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (2): 127-46.

Aytekin, Sefer. 1958. Buyruk. Ankara: Emek Basım – Yayımevi.

Bağdadî, Abdülkahir el-. 2011. Mezhepler Arasındaki Farklar. Çeviren Ethem Ruhi Fığlalı. 6. Baskı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.

Baharlu, İlgar. 2020. “Tasavvuf Klasikleri Eşliğinde Safevîler Öncesinde Sema (Semah)”. Alevilik-Bektaşilik Araştırmaları Dergisi, sy 22 (Aralık), 179-98. https://doi.org/10.24082/2020.abked.297.

———. 2021. Şah’ın Bahçesinde Şah İsmail Öncesi ve Sonrası Kızılbaşlık. 1. Baskı. Istanbul: Kitabevi.

Bozkuş, Metin. 2003. Büveyhîler ve Şiîlik. Sivas: Vizyon Yayıncılık.

Devellioğlu, Ferit. 2008. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat (Eski ve Yeni Harflerle). 25. Baskı. Ankara: Aydın Kitabevi.

Doğan, Hüseyin. 2014. “İ’caz Kavramı ve Kur’an’ın Mu’cizeliği Meselesi”. Kelam Araştırmaları Dergisi 12 (2): 117-46. https://doi.org/10.18317/kader.84662.

Düzdağ, Mehmet Ertuğrul. 1972. Şeyhülislâm Ebussuud Efendi Fetvaları Işığında 16. Asır Türk Hayatı. İstanbul: Enderun Kitabevi.

Düzenli, Pehlul. 2005. “Şehülislam Ebussuud Efendi Fetvaları Işığında Osmanlı Sünniliği”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi, sy 3 (K), 259-86.

Ekinci, Mustafa. 2002. Anadolu Alevîliği’nin Tarihsel Arka Planı. 1. Baskı. İstanbul: Beyan Yayınları.

———. 2010. Şah İsmail ve İnanç Dünyası. 1. Baskı. İstanbul: Beyan Yayınları.

Ergun, Sadeddin Nüzhet. 1956. Hatâyî Divanı Şah İsmail Safevî Edebî Hayatı ve Nefesleri. İkinci Baskı. İstanbul: İstanbul Maarif Kitaphanesi.

Ersal, Mehmet. 2022. “Aleviliğin Kurumsal Yapısında Değişim ve Dönüşüm: Ocak Sisteminden Tarikat ve Süreklere Evriliş”. ALEVİLİK–BEKTAŞİLİK ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, sy 26 (Aralık), 36-66. https://doi.org/10.24082/2022.abked.401.

Eşari, Ebu-’l-Ḥasen el-. 2005. İlk Dönem İslam Mezhepleri. Çeviren Mehmet Dalkılıç ve Ömer Aydın. Birinci Basım. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.

Fığlalı, Ethem Ruhi. 2008. İmâmiyye Şîası (Ca’feriyye Mezhebi)Doğuşu Gelişmesi ve Görüşleri. 2. Baskı. İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları.

Glassen, Erika. 1971. “Schah Ismâ’il, ein Mahdî der anatolischen Turkmenen?” Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft Band 121:61-69.

Gündüz, Tufan. 2017. Son Kızılbaş Şah İsmail. 7. Baskı. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.

Hoca Sadettin Efendi. 1992. Tacü’t – Tevarih. C. IV. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.

Hünkâr Hacı Bektâş-ı Veli. 2007. Makâlât. Çeviren Ali Yılmaz, Mehmet Akkuş, ve Ali Öztürk. Birinci Baskı. Alevi-Bektaşi Klasikleri Dizisi 2. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.

Kallek, Cengiz. 2022. “Kerekî, Muhakkık-ı Sânî”. Içinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 25. Cilt:280-82. Ankara: TDV.

Konur, Hikmet. 2005. “Horasan’ın İslam ve Tasavvuf Tarihine Katkısı (H. I-V. Asırlar)”. D.E.Ü.İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy XXI, 3-27.

Köprülü, M. Fuad. 2009. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. 11. Baskı. Ankara: Akçağ Yayınları.

Kurt, Hasan. 2014. “Kelamcılara Göre Tahkiki İman”. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 3 (1): 73-101. https://doi.org/10.7596/taksad.v3i1.310.

Māturīdī, Ebû Mansûr el-. 2009. Kitâbü’t-Tevhîd Tercümesi. Çeviren Bekir Topaloğlu. Dördüncü Baskı. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.

Münşî-yi Türkmen, İskender Bey. 2019. Târîh-i Âlem-Ârâ-yi Abbâsî. Çeviren Ali Genceli. C. I. Cilt. 5 c. Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Nachtmanova, Petra, ve Stephan Talneau, dir. 2019. The Saz Collection – Aşık Mevlüt Mertoğlu. Youtube.com. https://www.youtube.com/watch?v=_UGU7si_Hgs.

Ocak, Ahmet Yaşar. 2000. “Babaîler İsyanından Kızılbaşlığa: Anadolu’da İslâm Heterodoksisinin Doğuş ve Gelişim Tarihine Kısa Bir Bakış”. Belleten 64 (239): 129-60. https://doi.org/10.37879/belleten.2000.129.

Onat, Hasan. 1989. “Şiilik ve Günümüz Şiîliğinde Bazı Yeni Yaklaşımlar Üzerine”. İslami Araştırmalar 3 (3): 122-38.

Öz, Baki. 1997. Alevilik ile İlgili Osmanlı Belgeleri. 3. Basım. İstanbul: Can Yayınları.

Öz, Mustafa. 2012. Başlangıçtan Günümüze İslam Mezhepleri Tarihi. 2. Basım. İstanbul: Ensar Neşriyat.

Refik, Ahmet. 1994. Onaltıncı Asırda Rafızilik ve Bektaşilik. Çeviren Mehmet Yaman. Birinci Baskı. İstanbul: Ufuk Matbaası.

Sinanoğlu, Mustafa. 2000. “İman”. Içinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 22:216-19. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.

Sümer, Faruk. 1952. “Kızılbaşlık ve Safevi Devleti”. Resimli Türk Mecmuası, 1952.

———. 1999. Safevi Devletinin Kuruluşu ve Gelişmesinde Anadolu Türklerinin Rolü. 2. Baskı. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Şah İsmail, Hatâyî. 2017. Hatâyî Dîvânı: İnceleme – Tenkitli Metin – Tıpkıbasım. Editör Muhsin Macit. 1. Baskı. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.

Şehristânî, Muhammed Abdülkerîm eş-. 2005. İslâm Mezhepleri (el-Milel ve’n-Nihal). Çeviren Mustafa Öz. 1. Basım. İstanbul: Ensar Neşriyat.

Şeriati, Ali. 2011. Ali Şiası Safevî Şiası. 2. Baskı. Ankara: Fecr Yayınları.

Topaloğlu, Bekir. 2004. Kelâm Araştırmaları Üzerine Düşünceler. 1. Basım. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı.

———. 2007. Kelâm İlmi Giriş. İlaveli Sekizinci Baskı. İstanbul: Damla Yayınevi.

Topaloğlu, Bekir, Yusuf Şevki Yavuz, ve İlyas Çelebi. 2012. İslâm’da İnanç Esasları. 13. Baskı. İstanbul: Çamlıca Yayınları.

Uğur, Ahmet. 1987. İbn-i Kemal. 1. Baskı. İzmir.

Yaman, Ali. 2004. Alevilik’te Dedelik ve Ocaklar: Dedelik Kurumu Ekseninde Değişim Sürecinde Alevilik. İstanbul: Karacaahmet Sultan Derneği Yayınları.

———. 2011. “Alevilikte Ocak Kavramı: Anlam ve Tarihsel Arka Plan”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, sy 60, 43-64.

Yavuz, Yusuf Şevki. 2012. “Usûl-i Selâse”. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, 42:212. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.

Yazıcı, Tahsin. 1979. “Şah İsmail”. Içinde İslam Ansiklopedisi, 2. Baskı, 11:275-79. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.

Yeşilyurt, Temel. 2003. “Alevi-Bektaşi Düşüncesinde İman”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8 (Haziran):17-26.

Yeşilyurt, Temel, ve Osman Oral. 2012. “İman’da İkrar Kavramı”. Kelam Araştırmaları Dergisi 10 (1): 31-44.

Yıldırım, Arif. 2005. “İslâmî İman Objelerinin Bölünemezliği”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy 24 (Aralık), 15-48.

Yıldırım, Rıza. 2017. Aleviliğin Doğuşu: Kızılbaş Sufiliğinin Toplumsal ve Siyasal Temelleri 1300-1501. Çeviren Barış Yıldırım. 1. baskı. İletişim yayınları Araştırma – inceleme dizisi, 2520 415. İstanbul: İletişim Yayınları.

———. 2020. Menâkıb-ı Evliyâ (Buyruk) Tarihsel Arka Plan, Metin Analizi, Edisyon-Kritik Metin. 1. Baskı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.

Yıldız, Harun. 2021. “Alevilik’te İnanç, İbadet/Erkânlar ve Ahlaki Boyut”. Içinde Alevilik Bektaşîlik Tarihi, Dini, Sosyal ve Güncel Boyutlarıyla, 1. Baskı, 173-201. Ankara: Bilimsel Araştırma Yayınları.

Gefällt Ihnen der Beitrag?
Beitrag teilen
Aktualisiert am 20. Februar 2025

Feedback

Ihre Meinung ist uns wichtig! Nutzen Sie unser Feedback-Formular, um uns Ihre Gedanken und Anregungen mitzuteilen.
Bitte aktiviere JavaScript in deinem Browser, um dieses Formular fertigzustellen.
Ich stimme den Datenschutzbedingungen zu.

Themenwunsch

Teilen Sie uns mit, welche Themen des Alevitentums Sie interessieren. Nutzen Sie unser Formular für Themenvorschläge!
Bitte aktiviere JavaScript in deinem Browser, um dieses Formular fertigzustellen.
Ich stimme den Datenschutzbedingungen zu.